बाढीबाट बचाइए सय वर्ष पुराना पुस्तक

२०१९ को एक पूर्णिमाका बेला तीव्र हावा र शक्तिशाली चक्रवात एकसाथ परेपछि भेनिसले आफ्नो इतिहासकै दोस्रो ठूलो बाढीको सामना गर्‍यो । अहिले त्यो बाढीबाट बचाइएका पुस्तकहरूले क्षति र प्रतिरोधको कथा सुनाइरहेका छन् ।

२०१९ नोभेम्बर १२ को रात, फोटोग्राफर पात्रिजिया जेलेनोले भेनिसमा दशकौँपछि आएको ठूलो बाढीको समाचार देखिन् । भोलिपल्ट बिहानै उनले रिमिनीस्थित आफ्नो घरबाट दुई घण्टा आधा उत्तरपूर्वतर्फ गाडी हाँकी, मुख्य भूमिमा कार पार्क गरी रेल चढेर बाढीले थलिएको शहर पुगिन्, जहाँ अझै आपतकालीन अवस्था कायम थियो ।

पूर्णिमा, सिरोको हावा र छिट्टै बढेको चक्रवातको संयोजनका कारण समुद्र सतह १.८९ मिटरले बढेको थियो र शहरको ८५% भाग डुब्यो । यो विपत्ति सन् १९६६ को विनाशकारी ‘अक्वा ग्रान्डा’पछिको दोस्रो ठूलो बाढी थियो । त्यो बेला पनि भेनिसको अस्तित्व संकटमा परेको थियो ।

दुई दिनको यात्रामा जेलेनोले ४० वटा पुस्तकहरू बचाइन् । तीमध्ये अधिकांश अब पढ्न सकिने अवस्थामा छैनन्, तर उनको फोटोग्राफीले यी नष्ट भएका पुस्तकहरू मार्फत भेनिसको लैगून र त्यसको सांस्कृतिक सम्पदाको नाजुकता मात्र होइन, सम्भावित समाधानतर्फको बाटो पनि देखाइरहेको छ ।

रबरको जुत्ता लगाएर उनले रेल स्टेशनदेखि स्ट्राडा नोभासम्म हिँडिन् । त्यहाँ अझै पनि करिब ४० से.मी. (१ फिट ३ इन्च) पानी थियो । त्यहाँ उनले आफ्ना साथीको साथीको घर भेटिन् । त्यतिबेलासम्म समुद्रको ज्वारभाटा घटिसकेको थियो । उनले बीबीसीलाई भनिन्, ‘फर्निचर, कुर्सी, अनेक वस्तुहरू थुपारिएका थिए, ती सबै भिजेका थिए ।’

घरधनीहरू उद्धारयोग्य सामान बचाउन व्यस्त थिए भने जेलेनो पुस्तकहरूतर्फ आकर्षित भइन् । ती पुस्तकमध्ये एउटा पुस्तक त उनलाई ‘मानौं पत्थरयुगको पुरातात्विक वस्तु’जस्तो लाग्यो । उनले भनिन्, ‘अब यो पल्टाउन सकिँदैन । यो त सिमेन्टजस्तो कडा भएको छ ।’

त्यसपछि उनले अझ धेरै पुस्तकहरू बचाउनुपर्ने निष्कर्ष निकालिन् । उनले भेनिसका पुस्तक पसले लिनो फ्रिजोलाई फोन गरिन्, पसलको नाम नै ‘अक्वा अल्टा’ (उच्च पानी) थियो । ती दिनको हतारोका कारण उनले आफूलाई भेटेको याद नभएको फ्रिजोले बताए । उनी र उनका कर्मचारीहरू दिनरात नभनी सफा गर्न र बचाउनमै व्यस्त थिए ।

उनले जेलेनोलाई मर्मत गर्न नसकिने पुस्तकहरू दिए । तीमध्ये धेरै प्रारम्भिक सन् १९०० को दशकका थिए । इटाली र भेनिसको मापदण्डअनुसार यी पुराना थिए तर प्राचीन थिएनन् । तैपनि, सुन्दर थिए—जस्तै रातो कपडाको आवरण भएको एउटा कविता संग्रह । जेलेनोले यसलाई ‘घाइते पुस्तक’ भनी सम्बोधन गरिन् ।

जेलेनोले ४० वटा पुस्तकहरू ठूलो कालो प्लास्टिकको बोरामा राखिन् । ५५ वर्षको उमेरमा उनी यस यात्रामा एक्लै थिइन् । उनले भनिन्, ‘म एक्लै सबै बोक्न सक्दिनथेँ, सहयोग गर्ने मान्छे पाउन पनि गाह्रो थियो ।’ उनले एक जना चालकलाई खोजिन् र रेल स्टेशनसम्म पुर्‍याउन लगाइन् ।

उनले भनिन्, ‘यीमध्ये कतिपय पुस्तकहरूलाई हातले छोए मात्र भत्किन्थे । दायाँपट्टि प्वाल देखिन्छ । यो पुस्तक त लहराजस्तो सुन्दर छ । एक दिन म यसका च्यातिएका पानाहरूको टुक्राटुक्राबाट बनेका अजीबोगरीबका शब्दहरू अन्वेषण गर्न चाहन्छु।’ - बीबीसी