मिथिलामा झिझिया नृत्यको रौनक

जलेश्वर, ८ असोज -

‘तोहरे भरोसे बरहम बाबा झिझिया 
बनैलियो हे,
बरहम बाबा झिझिया पर होइनौ न
सहाय अबोधवा बालक तोहर किछियो
नै जनैछो हे ।’
‘चल चल गे गैनिया कदम तर, तोहर
बेटा के खैबौ बरहम तर’
‘माछ मार गेले गे डैनिया बाबाके
पोखरिया, माइर लेले कोतरी मछरिया गे’

यी र यस्तै मैथिली गीतसंगीतले यतिबेला मिथिला क्षेत्रमा रौनकता बढाएको छ । बडादशैं सुरु भएसँगै मिथिला क्षेत्रमा रातिको बेला झिझिया नृत्य पनि सुरु भएको छ । महोत्तरी, धनुषा, सिरहा, सप्तरी, सर्लाही, रौतहट, बारा पर्सासहितका तराई मधेशका सम्पूर्ण जिल्ला तथा भारतको सीतामढी र मधुवनी जिल्लासहित सम्पूर्ण मिथिला क्षेत्रमा झिझिया नृत्यको रौनक छाएको हो ।

सुख, समृद्धि र पारिवारिक सुरक्षाको लोक अनुष्ठानका रूपमा झिझिया नृत्य महोत्तरीलगायत मिथिलाञ्चलभर नाच्ने गरिएको जलेश्वर नगरपालिका–१ मा अवस्थित प्रसिद्ध बाबा जलेश्वरनाथ महादेव मन्दिरका पुजारी उपेन्द्र पाठकको भनाइ छ ।

उक्त नृत्यमा पूर्णरूपमा तान्त्रिक विधिअनुसार घटस्थापनादेखि दशमीसम्म गरिने देवी दुर्गा स्तुति दर्शाइन्छ । झिझियाको उद्देश्य समाजमा रहेका नकारात्मकताबाट सन्तानको सुरक्षा गर्नु रहेको जलेश्वर नगरपालिका–५ का संस्कृतिविद् ध्रुव रायले बताए ।

आफ्ना शाखासन्तान, परिवारको सुस्वास्थ्य र दीर्घजीवनको कामना यस नृत्यको पृष्ठभूमिमा छ । झिझिया लोक नृत्यको अर्को उद्देश्य दशमीको बेला माता दुर्गालाई स्तुति गर्नु पनि रहेको जलेश्वर–८ का पण्डित अनिल पाठकको भनाइ छ ।

झिझियामा प्रयोग हुने घैंटोलाई टाउकामा राखेर नृत्य गर्ने महिलाद्वारा टाउकोको दायाँबायाँ हल्लाइरहने प्रवृत्तिले यसको निहित विशेष अर्थलाई संकेत गर्ने जलेश्वर–८ की महिला बुधनी देवीको भनाइ छ ।

मिथिलामा झिझिया नृत्युको आफ्नै मौलिकता, पहिचान र इतिहास छ । समाज रूपान्तरणका क्रममा रहेको समयमा यो लोकनृत्य आज पनि गाउँघरमा मात्र नभई सहरमा समेत प्रचलनमा छ । वास्तवमा नृत्य प्रदर्शन गर्ने कला पनि हेर्न योग्य हुन्छ । 

चार–पाँच वर्षका बालबालिकादेखि लिएर तरुणी र अधबैंसेसम्म यस नृत्यमा सहभागी हुने गर्छन् । टाउकामाथि राखिएको घैंटो र त्यसमाथि उज्यालो दिइरहेको आगोको डल्ला लिएर नृत्य गर्नु आफैंमा एउटा ठूलो कलाको प्रदर्शन गर्नु हो ।